Rechtshulp voor magistraten en gerechtspersoneel

De federale overheid geeft magistraten en gerechtspersoneel voortaan rechtshulp. En ze vergoedt ook hun zaakschade. Dit alles onder strikte voorwaarden.

Magistraten en gerechtspersoneel

De rechtshulp en de vergoeding van zaakschade is er voor magistraten, voor rechters in sociale zaken en in handelszaken en voor raadsheren in sociale zaken. Maar ook voor de griffiers, de secretarissen en het personeel van de griffies, de parketsecretariaten en de steundiensten. En ook de referendarissen en parketjuristen bij hoven en rechtbanken hebben er recht op, net als de attachés in de dienst voor documentatie en overeenstemming der teksten bij het Hof van Cassatie.

Rechtshulp in drie gevallen

De rechtshulp wordt toegekend in drie gevallen.

Rechtshulp is er voor wie gedagvaard wordt of tegen wie een strafvordering wordt ingesteld voor daden die hij heeft gesteld bij de uitoefening van zijn functie. Of omdat hij - binnen datzelfde functiekader - verzuimt heeft iets te doen.

Wie bij de uitoefening van zijn functie slachtoffer is van fysieke of materiële schade kan ook rechtshulp krijgen. Mits de opgelopen schade niet vergoed wordt in het kader van de nieuwe vergoedingsregeling voor zaakschade.

En ook wie zelf een rechtsvordering instelt of een klacht indient bij een gerechtelijke instantie wanneer hij aangesproken wordt bij de uitoefening van zijn functie kan op rechtshulp rekenen.

Inhoud rechtshulp

Rechtshulp kan uit drie elementen bestaan.

De overheid kan de honoraria en de kosten van de gekozen advocaat en de kosten die strikt verbonden zijn aan de procedure betalen. Zij kan ook de gerechtskosten betalen waartoe de betrokkene is veroordeeld. En ze kan een advocaat ter beschikking stellen.

Aanvraag rechtshulp

Personen die zelf gedagvaard worden of tegen wie een strafvordering is ingesteld moeten zo snel mogelijk na kennisname van de vordering de rechtshulp schriftelijk aanvragen bij de voorzitter van het directiecomité van de FOD Justitie.

In al de andere gevallen moet de aanvraag uiterlijk binnen 15 dagen na het instellen van de rechtsvordering ingediend worden. En dit op straffe van verval. De aanvraag gebeurt bij aangetekende brief.

In heel dringende gevallen hoeft een aanvraag in eerste instantie niet schriftelijk te gebeuren. Een ander communicatiemiddel is toegelaten. Maar dan moet de aanvraag wel achteraf schriftelijk bevestigd worden.

De aanvraag moet een specifiek aantal zaken vermelden.

Uiterlijk tien werkdagen na ontvangst van de aanvraag weet de aanvrager of hij al dan niet rechtshulp krijgt en of daar eventueel voorwaarden aan gekoppeld zijn. Als er voorwaarden zijn - en ook bij een weigering trouwens- moet de voorzitter de redenen daarvoor vermelden. Komt er geen beslissing binnen tien werkdagen, dan mag de aanvrager ervan uitgaan dat hij rechtshulp krijgt.

De rechtshulp stopt wanneer bewezen is dat in de aanvraag relevante informatie is achtergehouden. Of wanneer ze een 'ernstig leugenachtig karakter' vertoont.

Geen rechtshulp bij vordering van of tegen federale overheid

Rechtshulp wordt geweigerd wanneer de ingestelde vordering uitgaat van de federale overheid (vordering tot schadeloosstelling of regresvordering). Of wanneer de betrokkene zelf een vordering tegen de federale overheid instelt.

Rechtshulp kan geweigerd worden wanneer de rechtsvordering is gericht tegen een ander personeelslid van de rechterlijke orde of tegen een magistraat.

Geen verband met functie

Rechtshulp wordt altijd geweigerd wanneer de feiten kennelijk geen verband houden met de uitoefening van de functie. Of wanneer kennelijk blijkt dat er sprake is van bedrog of van een zware fout. Of wanneer de betrokkene - als slachtoffer - al vanaf het begin en zonder gegronde reden strafbemiddeling heeft geweigerd.

De overheid kan de honoraria en kosten terugvorderen wanneer achteraf blijkt dat de rechthulp ten onrechte is gegeven. Dat is het geval wanneer later blijkt dat de rechtshulp is gegeven op grond van een leugenachtige verklaring. Of dat in de verklaring relevante informatie ontbrak.

Wanneer uit een definitieve rechterlijke beslissing blijkt dat rechtshulp ten onrechte is geweigerd dan kan de betrokkene toch nog de kosten voor zijn verdediging terugbetaald krijgen. Hij moet die terugbetaling wel aanvragen, met toevoeging van een afschrift van de rechterlijke beslissing, de staat van honoraria en kosten voor de verdediging, en de nodige bewijsstukken.

Morele schadevergoeding

Als de aanvrager van rechtshulp met zijn rechtsvordering of zijn klacht alleen morele schadevergoeding wil, dan kan de voorzitter beslissen om de kosten inherent aan de gerechtelijke procedure en de honoraria van de gekozen advocaat niet te vergoeden. En om geen advocaat ter beschikking te stellen.

Vergoeding zaakschade

De vergoeding van zaakschade is het tweede voordeel dat magistraten, rechters in handelszaken en sociale zaken, raadsheren in sociale zaken en gerechtspersoneel vanaf nu krijgen.

Het gaat om de vergoeding van de schade aan goederen waarvan ze eigenaar of houder zijn. Maar enkel de schade die berokkend is in het kader van de uitoefening van hun functie wordt vergoed.

Wie een vergoeding wil moet het schadegeval binnen acht dagen na de vaststeling van de schade schriftelijk melden. De vergoedingsaanvraag zelf moet binnen dertig dagen vanaf de vaststelling van de schade ingediend worden bij de FOD Justitie. Ook hier moet de aanvraag een aantal specifieke elementen bevatten.

De voorzitter van het directiecomité van de FOD beslist - op grond van de aangevoerde bewijselementen en de concrete gegevens - over het bedrag van de vergoeding. De schadeloostelling kan gekoppeld worden aan bepaalde voorwaarden. Zoals het neerleggen van een klacht of het dagvaarden van de aansprakelijke.

Let op. Schadeloosstelling kan niet wanneer de schade het gevolg is van een opzettelijke fout, een zware fout of een lichte maar gewoonlijk voorkomende fout van de aanvrager.

Ook als de schade vergoed wordt of kan vergoed worden door een verzekering - aangegaan door de betrokkene zelf of aangegaan in zijn voordeel - wordt de zaakschade niet vergoed. De federale overheid zal toch een vergoeding toekennen wanneer de verzekeraar na één jaar nog niet heeft betaald.

En ook wanneer de schade kan vergoed worden als gerechtskost in strafzaken volgt er geen schadeloosstelling.

Pensioen of ontslag

Wie rechtshulp of schadeloosstelling heeft aangevraagd en daarna met pensioen gaat of ontslag neemt, blijft recht hebben op rechtshulp of schadeloosstelling. Hetzelfde geldt wanneer de aanvrager later zijn functie verliest wegens medische ongeschiktheid of geen arbeidsovereenkomst meer heeft.

Inwerkingtreding

Het nieuwe KB van 18 november 2015 treedt in werking op 4 december 2015.

Bron: Koninklijk besluit van 18 november 2015 betreffende rechtshulp aan het gerechtspersoneel en de magistraten en de schadeloosstelling van de door hen opgelopen zaakschade, BS 4 december 2015

Zie ook:
Gerechtelijk Wetboek (art. 353bis, 354 en 363)